اختلال در خواب، یکی از مهمترین مشکلاتی است که بعد از ترک دخانیات، به سراغ افراد می‌آید. دلیل بی خوابی بعد از ترک اعتیاد، اختلال در تولید دوپامین در مغز است. درمان بی‌خوابی با به کارگیری راهکارها و داروهای گیاهی و شیمیایی مناسب، امکان‌پذیر است. مختل شدن میزان دوپامین، خود از دلایل اصلی بازگشت مجدد فرد به سمت مادۀ مخدر است. بنابراین، شناخت دلیل بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد و درمان آن اهمیت زیادی دارد. مشکلات کم‌خوابی و بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد بسیار شایع است. می‌توان گفت بیش از 95 درصد افراد بعد از ترک مواد، با چنین مشکلاتی مواجه می شوند. لذا بعد از ترک اعتیاد، مسئله اختلال خواب باید مورد توجه قرار گرفته و درمان شود.
علت اصلی بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد چیست؟
انواع مواد مخدر مانند تریاک، کوکائین، آمفتامین‌ها و غیره، اختلالات متعددی را در مغز ایجاد می کند. یکی از این اختلالات، مختل شدن تولید دوپامین در مغز است. در حقیقت، این امر مهمترین دلیل بی‌خوابی بعد از ترک اعتیاد است. پس از مدتی مصرف مادۀ مخدر، مغز فرد معتاد، به میزان دوپامینی که با مصرف مخدر وارد بدن می شود، عادت کرده و این میزان را نرمال تشخیص می دهد. به این ترتیب، این مواد عاملی برای آرامش، خواب کافی و حفظ تعادل در بدن فرد خواهد شد.
بعد از قطع مواد، مغز تا مدتی با اختلال کمبود دوپامین مواجه می‌شود. استرس، افسردگی بعد از اعتیاد، اضطراب و کم خوابی، از جمله آثار این کمبود است. در این شرایط، بین یک تا چندین هفته و گاه ماه‌ها زمان لازم است تا مغز به شرایط نرمال تولید دوپامین بازگردد. اما در طول این مدت، فرد با شرایط بسیار سختی مواجه می‌شود. به این ترتیب، احتمال بازگشت به سمت اعتیاد بسیار زیاد است. بنابراین، در روزهای ابتدایی بعد از ترک اعتیاد، درمان بی‌خوابی و اختلالات روحی و روانی ناشی از ترک، اهمیت بسزایی دارد. توجه به این نکته، راهکار اصلی یک ترک قطعی و موفقیت آمیز است.
داشتن اطلاعات کافی در مورد طول دورۀ خماری هر یک از دخانیات، می‌تواند صبر شما را بیشتر کند. مثلاً فردی که در صدد درمان ترک شیشه است، اگر بداند خماری شیشه چقدر طول می کشد، بهتر می‌تواند روند درمان خود را کنترل کند.
راههای درمان بی خوابی بعد از ترک اعتیاد
همانطور که گفتیم درمان اختلالات خواب بعد از ترک اعتیاد از اهمیت بالایی برخوردار است. چرا که اگر درمان صورت نگیرد، احتمال بازگشت مجدد به سمت مواد بیشتر می‌شود. برای درمان با روش‌های متعددی وجود دارد که البته در هر فرد متفاوت است. گاه از یک روش و گاهی از چند روش برای درمان بی خوابی فرد معتاد استفاده می‌شود.
انتخاب راهکار و روش مناسب، بستگی به ریشه اصلی بی‌خوابی دارد. برای مثال، اگر اختلالات خواب به دلیل استرس، اضطراب و یا افسردگی‌های حاد شکل گرفته باشد، حضور یک روانشناس می‌تواند کمک مؤثری داشته باشد. به طور کلی، برای درمان بی خوابی بعد از ترک می توان روش های زیر معرفی کرد:
1- درمان بی خوابی بعد از ترک اعتیاد با داروهای خواب‌آور
درمان با دارو می‌تواند اثری سریع داشته باشد. استفاده از داروهایی که توسط پزشک حاذق تجویز می‌شود، می تواند شرایط را بهتر کند. مهم است که داروی تجویز شده، متناسب با احوال و شرایط جسمی و روحی حال حاضر شما باشد. فراموش نکنید که مصرف خودسرانه داروهای خواب‌آور مثل کلونازپام، اثرات نامطلوبی به دنبال خواهد داشت. امروزه طیف وسیعی از داروهای خواب آور وجود دارد. بنابراین، عقل حکم می کند که مصرف آن برای هر شخص با تشخیص پزشک و زیر نظر او باشد.
2- رفتار درمانی
در رفتار درمانی که معمولاً توسط روانشناسان انجام می شود، فرد معتاد می‌آموزد که چگونه با افکاری که باعث بی‌خوابی وی شده است، مبارزه کرده و آن افکار را از ذهن خود دور بریزد. همچنین در این روش جهت تنظیم ساعت‌های خواب، رفتارهای مناسبی مانند ورزش و راهکارهای دیگری ارائه می شود. این روش می تواند در طولانی مدت موثر باشد و اثر بخشی آن بدون عوارض جانبی خواهد بود. گاهی نیز ترکیب مصرف دارو درمانی و رفتار درمانی، توأماً چاره‌ساز خواهد بود. روش ماتریکس از جمله روش‌های رفتار درمانی است.
3- درمان بی خوابی بعد از ترک اعتیاد با داروهای گیاهی
داروهای گیاهی فراوانی وجود دارد که آرامش بخش بوده و می‌تواند در ایجاد خواب مناسب، بعد از ترک اعتیاد مناسب باشد. از آن جمله می‌توان به گیاه بابونه و یا گل گاوزبان اشاره کرد. اما توجه به این نکته لازم است افرادی که به تازگی اعتیاد را ترک کرده‌اند، ممکن از طب سنتی نتیجه نگیرند. از این رو، نیاز به درمان‌های مکمل امری بدیهی است. گیاهان دارویی برای ترک اعتیاد در سنین بالا نیز مفید است.
عواقب ناشی از بی خوابی بعد از ترک اعتیاد
خواب از مسائل اساسی و مهم در زندگی همۀ اشخاص است و تأثیر مستقیم در سطح کیفی زندگی دارد. استراحت کافی باعث می شود احساس آرامش داشته باشید. از طرف دیگر، سطح استرس در بدن شما کم خواهد شد. اگر بدن شما خواب کافی داشته باشد، مغزتان به درستی فعالیت خواهد کرد. این امر سلامت بدن و سیستم ایمنی بدن‌تان را تقویت می‌کند.
اختلال خواب بعد از ترک دخانیات، منجر به استرس و اضطراب، خشونت، تحریک‌پذیری، عدم تمرکز، ضعف در تصمیم‌گیری، افسردگی و غیره می گردد. گاه برخی یا همۀ این عوامل، دست به دست هم می‌دهد تا فرد را دوباره به سمت اعتیاد سوق دهد. برای شخصی که تازه ترک کرده، گاه رهایی از اختلالات خواب، تنها راه را بازگشت به سمت مواد است. این در حالی است که با استفاده از راههای درمانی درست، همراه با تقویت بدن بعد از ترک اعتیاد امکان بهبودی کامل وجود دارد. نقش ورزش بر ترک اعتیاد را نیز نباید نادیده گرفت.
سخن آخر
اختلالات خواب از علائم خماری شیشه و ترک بسیاری از دخانیات است. درمان آن بسته به نوع مواد مصرفی و میزان استفاده از آن و همچنین شرایط بدنی هر شخص، متفاوت است. مدت زمان درمان، به دوز مصرفی و نوع ماده مخدر نیز بستگی دارد. در هر صورت رفع این عارضه به کمک راهنمایی و مشاوره پزشک متخصص بهترین راه حل به شمار می‌آید. چرا که درمان خودسرانه به خصوص استفاده از داروهای شیمیایی بدون تجویز پزشک، می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.
