یکی از شایع‌ترین عوارض بعد از ترک تریاک، ایجاد اختلال در خواب است. اختلالاتی که باعث آزردگی و کلافه شدن فرد می‌شود. درمان بی‌خوابی بعد از ترک تریاک اهمیت ویژه‌ای دارد. زیرا در بین دخانیات، تریاک بیشترین اختلالات خواب را ایجاد می‌کند. بیشتر افراد بعد از ترک این مخدر، با بروز بی‌خوابی‌های مکرر، به قرص‌های خواب‌آور پناه می‌برند. اما بعد از مدتی متوجه می‌شوند که ترک کردن‌شان فایده‌ای نداشته و به این قرص‌ها اعتیاد پیدا کرده اند. به عبارتی، اعتیاد آن‌ها از تریاک به قرص خواب تغییر یافته است! زیرا سیستم مغز به طور کل تغییر پیدا می‌کند. بنابراین، درمان صحیح و به موقع این عارضه اهمیت دارد. داروهایی مانند آمیتریپتیلین و لورازپام بطور بالقوه خواب را تعدیل می کنند و در درمان بی‌خوابی بعد از ترک تریاک مؤثرند. گزینه‌های روان درمانی نیز در کنار مصرف دارو بسیار مؤثر خواهد بود.
دلایل بی‌خوابی بعد از ترک تریاک
شاید این سؤال پیش آید که دلیل بی‌خوابی بعد از ترک تریاک چیست؟ به طور کلی، یکی از دلایل بی‌خوابی بعد از اعتیاد، واکنش‌هایی است که بدن شما به دلیل قطع مصرف، از خود نشان می‌دهد. در ابتدای ترک، حالاتی مانند بی‌قراری، درد عضلانی و استخوانی، بی‌خوابی، اسهال، استفراغ، گُر گرفتگی و حرکات غیر ارادی پا خواهید داشت. کافی است کمی تحمل داشته باشید، زیرا این حالات معمولاً طی یک هفته فروکش می‌کند. اما برخی از افراد ماه‌ها با مشکلات خواب و تحریک‌پذیری روبرو می‌شوند. Detox به خودی خود درمانی برای ترک اعتیاد نیست. اما برای شروع درمان در مراحل اول مفید است. Detox ترکیبی از رفتار درمانی و دارو درمانی است.
اختلال خواب بعد از ترک تریاک به دو عامل مرتبط است:
- برخی از افراد برای ایجاد خواب راحت، به مصرف مواد مخدر از جمله تریاک روی می آورند. به همین دلیل، خواب آن‌ها به نوعی به مصرف مواد وابسته می‌شود. بنابراین، پس از ترک تریاک دیگر نمی‌توانند مانند سابق به درستی بخوابند.
- همواره پس از ترک دخانیات، فرد دچار خماری و دردهای جسمی و روحی خواهد شد. طبیعی است که این حالت‌های بی قراری و درد باعث به وجود آمدن اختلال در خواب می‌گردد. به طوری که فرد به استفاده از داروهای خواب‌آور و حتی مصرف دوباره تریاک روی آورد.
بی‌خوابی و اختلالات رفتاری در دوران ترک تریاک
به طور کل، در افرادی که تریاک و شیشه مصرف می کنند و همچنین افرادی که به ترک اعتیاد روی می آورند، بی‌خوابی شایع است. برای ترک هر گونه اعتیاد، دو هفته اول سخت‌ترین و دشوارترین دوره محسوب می‌شود. زیرا سم زدایی بدن از مواد مخدر، در این دو هفته اتفاق می افتد و طی آن فرد با علائمی چون لرز، تب، استفراغ و سر درد شدید مواجه می‌شود. علائم دوران ترک و بعد آن در هر شخصی نسبت به میزان مصرف و شرایط جسمی او متفاوت است.
افراد معتاد باید زیر نظر پزشک و متخصصین ترک اعتیاد مواد، شروع به ترک کنند تا کمتر دچار آسیب، تنش و افسردگی بعد از اعتیاد شوند. برای جلوگیری از بی‌خوابی و کمتر درد کشیدن، متخصصین ترک تریاک در ابتدا قرص‌های خواب و یا مشتقات این ماده مخدر، اما با دوز بسیار پایین را به فرد می‌دهند تا بدن فرد کم کم بتواند سموم را دفع و به مرحله ترک برسد.
مدت زمان بی خوابی بعد از ترک تریاک چقدر است؟
خواب یکی از مهم ترین امور زندگی در طول روز است که به هم ریختن آن و بی‌توجهی کردن به آن باعث آسیب‌های جبران ناپذیری می‌شود. این موضوع برای یک فرد در حال ترک اعتیاد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مدت زمان بی خوابی در دوره ترک تریاک بسته به مقدار مصرف، مدت زمان اعتیاد و حتی شرایط جسمی فرد متفاوت است.
درمان اختلالات خواب با کمک پزشکان متخصص امکان‌پذیر بوده و به راحتی می‌توان آن را کنترل کرد. هر قدر خواب فرد منظم‌تر شود، نشان از این است که بدن او سموم را تا حدودی زیادی دفع کرده است. عوارض ترک اعتیاد در سن بالا کمی بیشتر است. یکی از دلایل آن را می توان کم شدن و بی نظم شدن خواب در افراد مسن نام برد.
روش هایی برای رفع مشکلات و درمان بی‌خوابی بعد از ترک تریاک
رابطه بین مصرف دخانیات و ایجاد اختلال در خواب، رابطه‌ای دو طرفه است. مصرف هر ماده آرام بخش یا هر ماده مخدری می‌تواند تغییراتی در روند طبیعی خواب ایجاد کند. از طرف دیگر، ترک آن ها نیز موجب ایجاد اختلالاتی در خواب می شود. مطالعات زیادی ثابت کرده است که بیشترین اختلالات خواب در بین مصرف کنندگان تریاک دیده می شود. آمارها نشان می دهد که 87.7 درصد افراد معتاد به تریاک از مشکلات خواب رنج می برند. این درحالیست که اختلالات خواب در افراد معتاد به متادون کمتر و در حدود 78.5 درصد است. در بسیاری از نقاط جهان، برای درمان بی خوابی بعد از ترک تریاک، از متادون استفاده می شود.
متادون (نام تجاری: دیسکتز، دولوفین، متادوز) اتصال مواد افیونی تریاک به گیرنده‌های عصبی را کاهش می‌دهد. همچنین برای درمان دردهای مزمن نیز استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که دوزهای زیاد خود می تواند اعتیاد ایجاد کند. این دارو بیماران تحت درمان را راضی می کند و به آن‌ها کمک می کند تا تریاک و هروئین را راحت‌تر ترک کنند.
طبق آخرین تحقیقات و تجربیات به دست آمده، خواب راحت تأثیر بسزایی در ترک و کاهش حالت خماری فرد معتاد دارد. در واقع افرادی که بتوانند در دوران ترک، از خواب بهتری بهره‌مند شوند، دوران ترک را راحت‌تر و سریع‌تر سپری می‌کنند. در ادامه چندین نکته و روش برای کمک به درمان بی خوابی بعد از ترک تریاک بیان خواهد شد:
1- کمک از افراد با تجربه و حامی
دوران ترک تریاک، دورانی چندان ساده و آسان نیست و فرد به تنهایی قادر به ترک کردن نمی باشد. در این مواقع بهتر است که از اعضای خانواده کمک گرفته شود. در شب بهتر است یکی از افراد نزدیک خانواده کنار فرد معتاد بماند و یا هر از گاهی به او سر بزند. این پروسه نیاز به همدلی و توجه زیاد اطرافیان دارد.
2- فراگیری رفتار درمانی شناختی
کمک گرفتن از مشاور و متخصص ترک اعتیاد لازم و مفید است. با مراجعه به این متخصصین و با کمک آن‌ها، می‌توانید طول دوره درمان را کاهش دهید. طول دوره درمان رفتاری شناختی به طور معمول ۶ تا ۱۲ جلسه طول می کشد و در این مدت فرد با ترک کردن رفتارها و الگوهای غلط، به زندگی سالم بر می گردد. کنار گذاشتن برخی از این رفتارهای غلط در طول روز، کمک زیادی به درمان بی خوابی ناشی از مصرف تریاک کرده و با انجام این کار، می‌توان کیفیت خواب را نیز بهبود بخشید.
3- برخورداری از بهداشت خواب
بهداشت خواب به تغییر رفتار ها و افکاری گفته می شود که فرد در طول روز درگیر آن می شود و زندگی و عادات و در نتیجه کیفیت خواب خود را مطابق با آن تغییر می دهد. اقدامات لازم جهت رعایت کردن بهداشت خواب مناسب شامل تاریک کردن اتاق خواب، دمای مناسب اتاق، ورزش نکردن قبل از خواب، مصرف نکردن الکل و نوشیدنی‌های کافئین‌دار در طول روز و به خصوص قبل از خواب و خاموش کردن تمامی وسایل الکترونیکی (زیرا این نوع وسایل ها با ارتعاش کردن امواجی به مغز مانع تشخیص دادن درست روز از شب می شوند و خوابیدن را مختل می کند) و … است.
4- استفاده از داروهای گیاهی
یکی از توصیه‌های کاربردی برای درمان بی‌خوابی بعد از ترک تریاک و دیگر مخدرها، استفاده مناسب از برخی داروهای گیاهی می‌باشد. در علوم مربوط به طب سنتی، گیاهانی وجود دارد که می‌تواند در تنظیم چرخۀ خواب بعد از ترک مواد مخدر، مؤثر باشد. از جمله این گیاهان دارویی می‌توان به بابونه به صورت دمنوش گیاهی و یا ماساژ دادن بدن با روغن آن اشاره کرد. استفاده از جوشانده گشنیز و ترخون و نیز مصرف کدو تنبل و هویج نیز مؤثر است. عرق بیدمشک به دلیل خاصیت آرامش بخش خود، می تواند در رفع این مشکل راه گشا باشد.
5- مشورت با افراد متخصص
استفاده خودسرانه از داروهای خواب‌آور مانند کلونازپام، پس از ترک اعتیاد می‌تواند مشکلات جدی را به دنبال داشته باشد. امروزه داروهای زیادی برای درمان بی‌خوابی بعد از ترک تریاک وجود دارد. اما باید توجه شود که میزان دوز دارو باید طبق تجویز پزشک متخصص در نظر گرفته شود. در غیر این صورت روند اعتیاد به گونه‌ای دیگر ادامه پیدا خواهد نمود. چرا که استفاده غیر اصولی از داروهای خواب آور خود نیز اعتیاد آور می باشند.
سخن آخر
به طور کل مصرف مواد مخدر، به دلیل نیکوتین زیادی که دارد سیستم و کاربرد صحیح مغز را از کار می اندازد. به همین دلیل است که در طول دوره ترک اعتیاد فرد دچار تنش‌هایی می‌شود. بی‌خوابی، یکی از شکنجه آورترین عوارض ماده مخدر تریاک است. برای درمان آن، همراهی و یاری اعضای نزدیک خانواده و یا مشاوران اعتیاد لازم است. با منظم شدن خواب فرد معتاد، می‌توان به این نکته پی برد که سموم از بدن او خارج شده و دوره ترک به طور کامل سپری شده است.
